Koert Capel
Kwaliteitsmanager onderwijs, 2018
Vanwege onze recente positieve ervaringen met ISO 9001:2015-certificering heb ik me verdiept in de onlangs verschenen ISO 21001:2018 “Management systems for educational organizations”. Wat kenmerkt ISO 21001, en onderscheidt deze nieuwe wereldwijde standaard van de bekende ISO 9001? Ik deel graag een paar eerste indrukken.
ISO 21001:2018 blijkt zeker niet zomaar een kopie van ISO 9001:2015 met wat meer onderwijsinhoud. De opzet van de High Level Structure (of zo je wilt: de inhoudsopgave) is goeddeels gelijk, maar de standaard heeft wel degelijk een eigen karakter gekregen. Dat zie je terug in de aandacht voor actuele onderwijsvraagstukken als de toelating van ‘learners’ of de opslag en beveiliging van hun gegevens, maar ook in typische meer generieke onderwijszaken. Dat maakt deze standaard voor onderwijsorganisaties zeker herkenbaarder en daarmee ook wat toegankelijker dan ISO 9001.
Illustratief is bijvoorbeeld dat de paragraaf over ontwerp en ontwikkeling veel verder is uitgewerkt, met onder meer inrichting van curriculum, summatief assessment en ‘educational services’, elk natuurlijk te vertalen naar de eigen onderwijscontext. Ook in de grotere aandacht voor kennis, communicatie, planning, maar ook klachtafhandeling of het meenemen van formatieve en summatieve opbrengsten in de jaarlijkse management review vind je het onderwijskarakter in uiteenlopende vormen terug.
De echt fundamentele verschillen tussen ISO 9001 en ISO 21001 blijken echter al in de eerste paragrafen. ISO 21001 spreekt niet van klanten (toch altijd een wat beladen woord in onderwijsland), maar van ‘learners and other beneficiaries’: overheid, arbeidsmarkt, ouders, medewerkers, telkens overigens met specifieke aandacht voor Special Educational Needs. Met dit uitgangspunt wil ISO 21001 recht doen aan de maatschappelijke verantwoordelijkheid van onderwijsorganisaties. Opvallend is ook dat ISO 21001, in diezelfde lijn, meer nadruk legt op het verband dat de onderwijsorganisatie moet nastreven tussen missie, visie en strategie.
En wie wat filosofischer wil kijken, wil ik zeker wijzen op de definitie van teaching: ’to assist and support learners’. Het focus van teaching, en in zekere zin van de hele standaard, wordt gelegd bij de lerenden. Aan zo’n in eerste instantie onopvallend, maar eigenlijk essentieel uitgangspunt is ongetwijfeld een grondige discussie voorafgegaan die in sommige organisaties wellicht nog een uitdagende paradigma shift zou kunnen opleveren.
Nu er dan een standaard is die zich specifiek richt op het onderwijs, is de volgende vraag vaak: moet iedere onderwijsorganisatie nu aan die standaard gaan voldoen? Hoewel je natuurlijk van alles over politieke en maatschappelijke implicaties kunt raden, zou ik willen adviseren: laat je nu niet door die vraag beklemmen. Doe het omgekeerde: zoek de waarde eerst in het spiegelen van jouw staande praktijk aan zo’n erkende standaard. Wij deden het vorig jaar aan de hand van ISO 9001:2015 en dat leidde tot hele nuttige inzichten. En uiteindelijk trouwens toch tot certificering – maar wel in die volgorde.
